یکی از سنت های جالب روس ها در مراسم عروسی، «ویکوپ نیوِستی» (vikup nivesti - تور روسیه ) یا آزمون های کوچک و خنده داری است که اقوام و دوستان عروس برای داماد ترتیب می بینند.
آقا داماد وقتی که با دسته گل به منزل عروس خانم می رود تا او را با خود به محضر یا کلیسا ببرد، با چندین و چند جور آزمون فیزیکی و روانشناسی و هوش و… مواجه می شود که اگر از عهده شان بر نیاید، باید جریمه بدهد. معمولا دوستان آقا داماد پول به دست آماده اند تا جریمه را نقدا پرداخت کنند.
مثلا باید از راه پله بالا برود، بدون آن که پایش را رو پله بگذارد. یا مثلا از بین چند جای بوسه روی کاغذ، لبان عروس را تشخیص بدهد. یا کهنه بچه را روی عروسک عوض کند.
سناریوهای این مسابقه ها خیلی مختلف و خلاقانه است و کلی خاطره می شود. خلاصه تا پدر داماد را در نیاورند و از هفت خوان رستم رد نشود، دستش به عروس خانم نمی رسد. تور روسیه ...
ریشه این سنت به قرن ها قبل باز می گردد. آن زمان ها داماد قبل از بردن عروسش، به اقوام و دوستان عروس هدایای کوچکی مثل پارچه و مواد خوراکی می داده.
سنت دیگری هم در میان برخی مناطق روسیه رایج بوده که دیگر منسوخ شده و شباهت زیادی به شیربها دارد. داماد می بایست مبلغی را به خاطر باکره بودن دختر به خانواده او پرداخت می کرده.
جدای «ویکوپ نیوِستی» که سمبلیک بوده و جنبه شوخی و تفریح دارد، سنت «شیر بها» هنوز هم بین مسلمان های روس رواج دارد و به آن «کالیم» می گویند.
جالب این که تا حدود یک قرن پیش، سنت جهیزیه یا «پریدانویه» (pridanoye) بین روس ها مرسوم بوده و هنوز هم مردم با این سنت آشنا هستند.
اواخر ماه ژوئن، دانش آموزان دبیرستانی بعد از ۱۱ سال درس خواندن، روزهای خوب و خوشی دارند. تور روسیه
امتحان های سراسری پایان دبیرستان که کارکرد کنکور را دارد، پاس کرده و فارغ التحصیل شده اند و تقریبا به سن قانونی رسیده اند.
جشن پایان دبیرستان خیلی پر سر و صدا برگزار می شود. اول از همه این که در این مراسم دیپلم خود را دریافت می کنند. دخترها معمولا لباس شب و پسرها کت و شلوار می پوشند و از آخر شب تا خود صبح می زنند و می رقصند و مشروب می خورند. مدارس هم بسته به توانایی مالی، مراسم مختلفی برایشان ترتیب می دهند. پیاده روی دسته جمعی، قایق و کشتی سواری، رقص و آواز و بزن و بکوب.
مهمترین و باشکوه ترین جشن فارغ التحصیلی در سن پترزبورگ طی مراسم «بادبان های سرخ» برگزار می شود که در دنیا بی نظیر است و میلیون ها توریست داخلی و خارجی را به این شهر می کشاند.
والِنکی، پوتین سنتی روسی - تور روسیه
والِنکی (valenki) پوتین سنتی روسی است از جنس پشم گوسفند به صورت نمد.
خیلی گرم است، اما ضد آب نیست، برای همین زیرش را با چرم یا روپوش پلاستیکی می پوشانند.
اوایل قرن بیستم از مد افتاد و پوشیدنش یادآور فقر بود، اما در سال های اخیر دوباره مد شده.
قدیم ها دست دوز درست می کردند، اما امروزه صنعتی شده و رنگ و طرح های متنوعی پیدا کرده.
والِنکی یکی از سوغاتی های روسیه است که همه جا، از کنار جاده ها گرفته تا مراکز خرید لوکس، به فروش می رسد.
در اقلیم های مختلف، بعضی درختان دارای جایگاه فرهنگی و اعتقادی خاصی هستند. مثل انار، زیتون، سرو، چنار، خرما، بلوط و…
در روسیه، درخت «توس» (غان) یکی از این درختان است.
پوست درخت توس (beresta به زبان روسی) نرم و سفید و انعطاف پذیر است. برای همین از زمان های دور از آن برای نوشتن استفاده می کرده اند.
بعضی از این مدارک (مثل پاپیروس - تور روسیه ) تا به امروز باقی مانده اند. از جمله مشق و تکلیف و نقاشی های یک پسر شش هفت ساله روس که حدود ۷۵۰ سال پیش زندگی می کرده است.
یا در زمان شوروی سابق، زمانی که مخالفان سیاسی را به اردوگاه های کار اجباری (گولاگ) در مناطق سرد و دوردست مثل سیبری تبعید می کردند، خبری از کاغذ و قلم نبود. برای همین تبعیدیان روی پوست درخت توس نامه می نوشتند و در فرصت های مناسب از قطار به بیرون می انداختند. اهالی محلی که این نامه ها را پیدا می کردند هم به نحوی نامه را به دست دوست و اقوام نویسنده نامه می رساندند.
از پوست درخت توس که مانند چرم انعطاف پذیر است، برای ساختن وسایل زندگی مثل دمپایی و ظروف نگهداری مواد غذایی و… هم استفاده می شده است. امروزه این وسایل جنبه تزیینی و سوغاتی پیدا کرده اند و به شکل هنرمندانه ای جعبه و قوطی و کیف و حتی سماور از آن می سازند.
شیره درخت توس (birch syrup - تور روسیه ) هم یکی دیگر از دلایل محبوبیت این درخت در میان روس هاست. در زمان محدود و مشخصی در بهار، سوراخی در تنه درخت ایجاد کرده و شیره روان و شیرین مزه درخت را جمع آوری می کنند. شیره تا چند روز قابل استفاده است و برای نگهداری بیشتر، آن را فریز یا پاستوریزه می کنند.
در بازار، آب میوه درخت توس هم به فروش می رسد.
از جنبه های اعتقادی درخت توس هم می توان به فستیوال «سمیک» (semik) اشاره کرد.
تا قبل از ورود مسیحیت به روسیه (حدود هزار سال پیش) اوایل ماه ژوئن، هفته ای به نام «هفته سبز» را جشن می گرفتند.
اسلاو ها اعتقاد دارند که «روسالکا» (rusalka ) یا پری های دریایی، شب ها از آب بیرون آمده و با زیبایی مسحور کننده شان، مردان را اغوا کرده و با خود با اعماق آب (دنیای مردگان - تور روسیه) می برند.
اسلاو های پاگان (بت پرست)، اعتقاد داشتند که در هفته سبز، «روسالکا» ها روی درختان توس و بید، به کمین مردان می نشینند. برای همین، زنان روستایی به درخت توس، نذری (مثل سیر و عود) و دعا می بستند تا روسالکا ها به مردانشان آسیب نزنند. دختران جوان هم شب زنده داری کرده و به رقص و پایکوبی مشغول می شدند.
شنا کردن در شب هم که در فرهنگ قدیمی اسلاو ها شگون نداشت، در این هفته به طور کلی ممنوع بوده.
علاوه بر این، در این هفته به مردگان احترام می گذاشتند و در بیرون و داخل منزل، درخت توس را با روبان و دانه های تسبیح تزیین می کردند و در آخر جشن، درخت را به آب می انداختند.
با ورود مسیحیت به روسیه، فستیوال «سمیک» هم مانند دیگر رسم و رسوم، با اعتقادات مسیحی آمیخته شد و امروزه این جشن به «هفته مقدس تثلیث» (خدا، پسر، روح القدس) تغییر ماهیت داده است.
لازم به توضیح است که درختان و بوته هایی مثل زالزالک، بلوط، بیدمشک و بید هم از جایگاه خاصی در فرهنگ اسلاو ها برخورداند.
تور روسیه - جشن «ایوان کوپالا» – چهارشنبه سوری اسلاو‌ها
«ایوان کوپالا» (Ivan Kupala - تور روسیه ) یکی از جشن های تابستانی اقوام اسلاو نژاد است که شباهت هایی به چهارشنبه سوری ایرانی دارد.
این جشن باستانی، ریشه در آیین های پاگانیستی (بت پرستی) دارد؛ دورانی که به خدایان متعدد و نیروهای طبیعی و جادو اعتقاد داشتند.
آیین «ایوان کوپالا»، درباره تطهیر انسان، عشق و زایندگی و راندن نیروی های اهریمنی با استفاده از آب و آتش (دو نیروی متضاد طبیعت تور روسیه ) است.
اسلاوهای باستان این آیین را در بلند ترین روز سال (انقلاب تابستانی) جشن می گرفتند. روزی که خورشید بیشتر از همه روزهای دیگر به زمین می تابد.
با ورود مسیحیت ارتودوکس به روسیه (حدود هزار سال پیش) این جشن با روز «یحیی تعمید دهنده» (یوحنا) آمیخته شد و امروزه، با چند روز جا به جایی، در ۱۵ تیرماه (۶ ژوییه) برگزار می شود.
اعتقاد بر این است که در این روز، طبیعت نیروی شفا دهنده پیدا می کند. درختان با خش خش برگ هایشان با هم حرف می زنند و حیوانات با هم صحبت می کنند. حتی علف ها نیروهای جادویی پیدا می کنند.
مردم و به خصوص دخترها، صبح خیلی زود بیدار می شوند و پای برهنه در طبیعت قدم می زنند تا شبنم شفا دهنده به پایشان بخورد.
در این روز همه باید تنی به آب بزنند و شنا کنند. بعد به دنبال جمع آوری گیاهان درمانی می روند.
دخترها، از ۱۲ گل و گیاه مختلف دسته گل درست کرده و روی سرشان می گذارند.
هوا که روی به تاریکی می رود، خرمن آتش برپا می کنند و دور آتش، دست به دست هم داده و آواز می خوانند و می رقصند.
زوج های دختر و پسر دست هم را می گیرند و از روی آتش می پرند. این یک جور «آزمون آتش» است. اگر بتوانند با هم، بدون این که دستشان از هم جدا شود بپرند، با هم ازدواج می کنند و زندگی شان دوام می آورد. هر چه بلندتر بپرند، خوشبخت تر می شوند. اگر دستشان از هم جدا بشود، در زندگی هم از هم جدا می شوند.
بعد از پایان رقص و آواز، خرمن آتش را داخل آب می اندازند و به سمت آب می روند.
دخترها هم، چند شمع داخل دسته گل روی سرشان گذاشته و به آب روان می سپارند. اگر دسته گل غرق شود، یعنی جدایی در مسیر عشقی. اگر روی آب بماند، یعنی مراسم عروسی در راه است. اگر به خشکی برگردد، یعنی در سال آینده تنها می مانند.
سنت دیگر در این شب، گرفتن فال با موم مذاب شمع است. شمع را بر می گردانند و موم مذاب را داخل ظرفی از آب سرد می ریزند و از روی شکل موم سرد شده، درباره آینده شان حدس و گمان می زنند و خیالبافی می کنند.
فال شمع فقط مختص به این شب نیست و در مناسبت های مختلف مرسوم است.
این شب، هیچ کس نمی خوابد. بعد از آب تنی و آتش بازی و فال دسته گل و شمع و رقص و پایکوبی، دخترهای مجرد دل به جنگل می زنند. پسرها هم پشت سرشان. به دنبال «گل سرخس»!
اعتقاد بر این است که سرخس (که اساسا گل نمی دهد - تور روسیه) در این شب گل قرمز رنگی می دهد که هر کس آن گل را پیدا کند، به رمز و رموز تمام عالم دسترسی پیدا کرده و به خوشبختی ابدی می رسد. حتی زبان حیوانات را یاد می گیرد. اما نیروهای جادویی و اهریمنی محافظ این گل هستند و خوشبختی حاصل از یافتن آن، به کسی نرسیده!
در واقع، یکی از دلایل آبتنی و رقص و پایکوبی برهنه و به دل جنگل زدن دختر و پسرها، جدای باور به تطهیر روح و بدن انسان، بهانه ای است برای این که دختر و پسرها از هم دلبری کنند و جرقه ازدواج زده شود.
درباره ریشه کلمه «ایوان کوپالا» نظرات مختلفی مطرح است.
بعضی ها می گویند که «کوپالا» همان «کیوپید» اسلاو هاست. «کیوپید» خدای عشق و شهوت در اساطیر رومی است. همان پسربچه کوچکی که نماد روز ولنتاین است.
بعضی ها می گویند که «کوپالا» از کلمه «کوپات» روسی به معنی «آب تنی دادن» آمده است. «ایوان» هم همان «یحیی تعمید دهنده» (یوحنا) است.
گروه دیگری می گویند این جشن ریشه در آیین زرتشتی دارد و ایوان، همان زرتشت است. کوپالا هم از کلمه یال و کوپال به معنای تنومند آمده. یعنی جشن «زرتشت تنومند».
ریشه و تاریخچه این جشن هرچه که باشد، در این روز و شب، دختر و پسرهای جوان حسابی خوش می گذرانند.
